Wat je moet weten over
samenstellingen en spatiemisbruik
Samenstellingen zijn woorden die bestaan uit twee of meer woorden. ‘Kantoor’ en ‘gebouw’ zijn losse woorden. Samen vormen ze de samenstelling ‘kantoorgebouw’. Bij dat woord zegt ‘kantoor’ iets over het soort gebouw. Eén woord, zonder spatie.
In het Nederlands kennen we een oneindige hoeveelheid samenstellingen. Het lijkt een simpele taalregel, maar toch worden samenstellingen vaak als losse woorden geschreven. Dan is er sprake van spatiemisbruik. Spatiemisbruik staat niet fraai, maar er is toch wat speelruimte. Dus wat moet je als ondernemer of maker weten over spatiemisbruik?
Combineren kun je leren
De naam zegt het al: samenstelling stel je samen uit losse onderdelen. Het is alsof je met Lego speelt. Je combineert twee sets en ineens heb je een brandweerkasteel. Brandweerkastelen bestaan niet echt, maar volgens de taalregels is het een Nederlands woord. Zo flexibel kan taal zijn.
Woorden om alledaagse dingen te beschrijven kunnen samenstellingen zijn. Bijvoorbeeld ‘tafelkleed’ of ‘deurklink’. Zulke korte woorden worden zelden als twee losse woorden geschreven. De samenstelling ‘wanddecoratieophangsysteem’ bestaat uit vier losse woorden: wand, decoratie, ophang en systeem. Het ligt voor de hand om een spatie tussen ‘wanddecoratie’ en ‘ophangsysteem’ te willen zetten. Maar waarom gaat het zo makkelijk mis?
Toch de mist in
Tekstverwerkers zoals Microsoft Word (h)erkennen veel samenstellingen, zelfs als niemand ze ooit eerder heeft bedacht. Toch is een woord als ‘wanddecoratieophangsysteem’ te lang voor Word. Je krijgt dan vaak de suggestie om het als twee losse woorden te schrijven. Op smartphones gaat dat vaak zelfs automatisch. De flexibiliteit die we in onze taal kennen, vertaalt dus niet altijd even goed naar technologie.
“Samenstellingen maken is alsof je met Lego speelt.”
Een andere reden dat we samenstellingen toch vaak los schrijven is de invloed van het Engels op het Nederlands. Waar we in het Nederlands ‘kantoorgebouw’ als één woord schrijven, schrijf je in het Engels ‘office building’ als twee losse woorden. Zo gaat dat met de meeste woorden die we in het Nederlands aan elkaar schrijven.
Uitzonderingen
Er zijn ook gevallen waarin je samenstellingen expres los mag schrijven. Eigennamen, zoals de namen van bedrijven en organisaties, zijn de uitzondering. Maar ook dat is niet zonder gevaar. Soms mag je, om de leesbaarheid te vergroten, ook een streepje zetten. Hier een paar voorbeelden.
Het logo van het Rijksmuseum kreeg bij de onthulling in 2012 veel kritiek. De ontwerpster had bewust een spatie toegevoegd omdat men de naam van het museum vaak afkort tot ‘het Rijks’.
In de naam van de Riool Reinigings Service staan twee onnodige spaties. Ik vraag me af of dat bewust was. Zelf zou ik een ander keuze hebben gemaakt. En wat te denken van (slechts) 24 uur service?
Bij ‘bommelding’ moet je vaak even met je ogen knipperen om te zien dat het om een ‘bom-melding’ gaat en niet een ‘bommel-ding’. Volgens de taalregels mag je een streepje zetten voor de leesbaarheid.
Eerste hulp bij samenstellingen
Naast de beruchte dt-fouten is spatiemisbruik misschien wel de meest voorkomende taalfout. Maar wellicht heb je als ondernemer of maker wel een goede reden om te kiezen voor spaties in je bedrijfsnaam. Raadpleeg altijd je dichtstbijzijnde Redigeermeneer bij twijfels over samenstellingen en spatiemisbruik.
Oscar van Heiningen
Redigeermeneer